هوش هیجانی چیست؟ ۷ راه مؤثر برای افزایش EQ
مهارت هوش هیجانی به عنوان یکی از ملزومات بهبود و رشد فردی کمک میکند تا رهبران و مدیران بتوانند هدایت سازمان تحت کنترل خود را به بهترین شکل انجام دهند. اینکه هوش هیجانی چیست و چگونه میتواند تأثیر به سزایی در روابط انسانها و افزایش بهرهوری آنها در محیط کار داشته باشد، مسألهای است که امروزه مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. برای کسب اطلاعات مفید در این زمینه تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
هوش هیجانی چیست؟
وکسلر اولین فردی بود که درباره هوش یک دیدگاه متفاوت ارائه داد و درباره چندگانه بودن و تأثیر آن بر زندگی هر فرد نظرات خود را بیان نمود. در حالت کلی هوش مجموعهای از تواناییهای یک فرد برای انجام فعالیتهای هدفمند در کنار تفکر منطقی و داشتن برخورد مناسب در محیط هنگام مواجه شدن با شرایط مختلف است.
مهارت هوش هیجانی یا هوش عاطفی (Emotional Intelligence) که به اختصار EI یا EQ شناخته میشود، در دسته قابلیتها و تواناهایی فردی بوده که آموختنی است. فرد میتواند با گذشت زمان ضمن بالا بردن اطلاعات و تجربه خود، هوش هیجانی را توسعه و پرورش داده و آن را به صورت یک عادت و سبک زندگی در جهت افزایش بهرهوری خود به کار گیرد.
هوش هیجانی در تعریف رسمی به صورت زیر بیان میشود:
توانایی نظارت و پایش احساسات و هیجانات خود و دیگران، جداسازی و تشخیص آنها از یکدیگر و هم چنین به کار بردن این اطلاعات به عنوان راهنمای تفکر و رفتار در زندگی. در تعریفی دیگر از اینکه هوش هیجانی چیست، میتوان گفت: مهارت هوش هیجانی، قابلیت فرد در شناسایی و کنترل هیجانات خود و دیگران است. در واقع مجموعهای گسترده از مهارتها و ویژگیهای فردی که در حالت عامیانه با عناوین مختلف از جمله مهارتهای درون فردی و برون فردی شناخته میشوند. هوش هیجانی در تعریف شامل مراحل زیر است:
- شناسایی و مشخص کردن هیجانات و عواطف خود و دیگران
- کاربرد هیجانات
- کنترل و تنظیم هیجانات
- درک و جمعآوری اطلاعات از هیجانات
افرادی که دارای هوش هیجانی هستند، توانایی شناخت و کنترل عواطف خود و دیگران را داشته، میتوانند بین پیامدهای مثبت و منفی آنها را تفکیک کرده و اطلاعات به دست آمده نهایی را به عنوان راهنمایی برای اقدامات خود جهت بهبود شرایط به کار گیرد.
دقت داشته باشید که هوش هیجانی یا EQ با میزان بهره هوشی متفاوت است. در حالت کلی فرد از طریق هوش عاطفی یا هیجانی خود و تقویت آن در طول زندگی میتواند راه و رسم درست زندگی کردن را بیاموزد.
هوش هیجانی از اهمیت ویژهای برخوردار است، به نحوی که افراد با داشتن بهره هوشی یا همان IQ بالا، در صورتی که هوش هیجانی پایینی داشته باشند، نمیتوانند در زندگی و کسب و کار خود موفق شوند. خلاف این موضوع، زمانی است که افراد با بهره هوشی پایین اما هوش هیجانی بالا به دلیل داشتن پشتکار در دسته افراد موفق در زندگی شناخته میشوند. این موضوع را به وفور در روابط عاطفی و کاری افراد میتوان مشاهده کرد.
بیشتر بخوانید: کسب درآمد اینترنتی در منزل؛ بهترین روشها در ایران و جهان
انواع هوش هیجانی
فاکتورهای مختلفی در تقویت و افزایش هوش هیجانی نقش دارند. شناخت و کاربرد آنها کمک میکند تا فرد بتواند مهارت هوش هیجانی خود را بهبود بخشیده و تأثیرگذاری بهتری داشته باشد. این عوامل که موجب دستهبندی EQ در انواع هوش هیجانی میشود، عبارتاند از:
۱. خودآگاهی
این نوع از هوش هیجانی به معنای کسب آگاهی از خود است. اینکه فرد بتواند نقاط مثبت و منفی خود را شناسایی کرده، انگیزهها، ارزشها و میزان تأثیرگذاری خود بر دیگران را بشناسد را خود آگاهی مینامند. یکی از کلیدهای هوش هیجانی، قابلیت شناسایی احساسات خود به همان صورتی است که رخ میدهد. تشخیص و ارزیابی احساسات خود کمک میکند تا بتوانید آنها را مدیریت کنید.
خود آگاهی از انواع هوش هیجانی دارای عناصر آگاهی عاطفی و اعتماد به نفس بوده و به ترتیب شامل توانایی فرد در شناخت احساسات و داشتن اطمینان از ارزش و توانایی شخصی خود میشود.
۲. خود تنظیمی
یکی دیگر از انواع هوش هیجانی، کنترل کردن هیجانات و احساسات در مواقع مختلف مانند عصبانیت، افسردگی و اضطراب است که با نام خود تنظیمی شناخته میشود. در این نوع هوش، فرد با کمک تکنیکها و فنونی میتواند در زمان مواجه با احساسات آنها را کنترل یا جهت آنها را تغییر دهد. خود تنظیمی شامل موارد زیر است:
- کنترل و مدیریت انگیزههای ایجاد اختلال در روند زندگی
- رعایت استاندارهای راستگویی و امانت
- بر عهده گرفتن مسئولیت کارهای خود
- مطابقت دادن و ایجاد تغییر جهت و رویه همراه با انعطافپذیری
- داشتن خلاقیت و ایدههای جدید
بیشتر بخوانید: مصائب و موهبت های کار کردن از خانه: چطور در خانه کار کنیم؟
۳. خود انگیزش
در این نوع از مهارت هوش هیجانی، فرد یاد میگیرد که با دستیابی به اهداف و موفقیت، انگیزه کسب کرده و در صورت روبرو شدن با شکست از میزان انگیزه خود نکاهد. انگیزه داشتن، شاه کلید رسیدن به اهداف است. هنگام گرفتار شدن با افکار منفی لازم است تا آنها را با عبارات مثبت جایگزین کنیم. برای ایجاد انگیزه موارد زیر لازم هستند:
- داشتن محرک و تلاش مستمر برای دستیابی به هدف
- ایجاد یک رویه مشترک جهت رسیدن به اهداف با سازمان و گروه
- تبدیل فرصتها و استفاده از آنها
- پیگیری مکرر حتی با وجود موانع
۴. همدلی
شناخت و داشتن درک صحیح از احساسات دیگران و نگاه کردن به جهان اطراف از دید آنها، همدلی را شامل میشود. فرد همدل از مهارت بالایی جهت شناخت احساسات دیگران برخوردار است.
۵. مهارتهای اجتماعی
این نوع از هوش هیجانی درباره سوق دادن افراد به سمت و سوی مورد علاقه خود با ایجاد رابطه صمیمی اشاره میکند. در دنیای امروز داشتن مهارتهای بین فردی از اهمیت بالایی برخوردار بوده و از جمله راههای موفقیت در زندگی به حساب میآید. فردی که EQ بالایی دارد، میتواند با کاربرد هوش هیجانی در مذاکرات و محیط کار خود، به عنوان یک مدیر و فرد موفق شناخته شود. از جمله مهارتهای بین فردی مؤثر عبارتاند از:
- برقراری ارتباط شفاف با ارسال پیامهای روشن
- داشتن نفوذ و تأثیرگذاری بالا
- رهبری و راهنمایی افراد در گروه
- مدیریت تغییر
- درک دیگران، مذاکره و حل اختلاف
- همکاری در جهت رسیدن به اهداف مشترک با دیگران
- تشکیل گروههای هم افزایی
- داشتن درک متقابل
کاربرد هوش هیجانی
مطالعه و آموزشهای تئوری درباره هوش هیجانی تا زمانی که شما نتوانید از آن به درستی در زندگی روزمره استفاده کنید، نمیتواند کیفیت زندگی را بهبود ببخشد. استفاده از هوش هیجانی در زندگی کمک میکند تا در مواقع بروز یک اتفاق خوشایند، هنگام ایجاد یک استرس و تنش یا موارد مشابه دیگر، یاد بگیرید که چگونه بتوانید آن را مدیریت و کنترل کنید. از این رو میتوان دو کاربرد هوش هیجانی را در دو سطح عمومی و اختصاصی به صورت زیر عنوان کرد:
۱. کاربرد هوش هیجانی در زندگی
همه افراد از تمامی انواع هوش به خصوص هوش هیجانی بهرهمند هستند، اما اینکه چگونه بتوانند آن را در زندگی خود مورد استفاده قرار دهند، اکتسابی بوده و نیاز به آموزش دارد. هوش هیجانی باعث میشود تا فرد در برابر ناملایمات زندگی صبورتر شده، با کنار گذاشتن ناامیدیها، انگیزه و امید را در خود پرورش داده و آنها را مدیریت و کنترل کند.
با کاربرد هوش هیجانی در زندگی میتوانید ارتباط مؤثری با سایر افراد از جمله اعضای خانواده، دوستان و… ایجاد کرده و کیفیت زندگی خود را ارتقا ببخشید. هوش هیجانی کمک میکند تا افراد با شناخت عمیق و صحیح خود بتوانند مهارتهای ارتباطی و اجتماعی خود را پرورش داده، در صورت مواجه شدن با مشکلات و اشتباهات، خود را بخشیده و در صورت انجام کار مثبت خود را مورد تشویق قرار دهند.
هوش هیجانی یاد میدهد که چگونه احساسات خود را بیان کنید، با افکار و احساسات آزاردهنده خود را سرزنش نکنید، در مواقع ضروری مانند خشم، اضطراب، ناراحتی و شادی راحت احساسات خود را کنترل کنید. این کار موجب میشود تا درک و همدلی با دیگران نیز افزایش پیدا کرده و به یک سبک زندگی حرفهای دست پیدا کنید.
۲. کاربرد هوش هیجانی در محیط کار
مهارت هوش هیجانی یک از موارد لازم در حوزه مدیریت به شمار میرود. شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید این اصطلاح روانشناسی چه ارتباطی با مدیریت و کسب و کار میتواند داشته باشد؟ با توجه به این موضوع که علم مدیریت بخشی از علوم انسانی است، تمامی حوزههای زیر مجموعه علوم انسانی میتوانند با یکدیگر مرتبط باشند. به نظر شما کاربرد هوش هیجانی در دنیای کار چیست؟
برای پاسخ به این سؤال باید گفت، هوش هیجانی از موارد تضمینکننده موفقیت افراد در کسب و کار خود است. همان طور که میدانید یک مدیر موفق، مدبر نیز است. اینکه در هنگام روبرو شدن با مسائل مختلف بتواند تصمیمات صحیح را اتخاذ کند و چه زمانی این کار را انجام دهد، نشانه تدبیر او به شمار میرود، به نحوی که تصمیمات گرفته شده در جهت منفعت سازمان و شخص مدیر خواهد بود.
افراد در محیط کار بیشترین ارتباط را با یکدیگر دارند، توانایی برقراری ارتباط سازنده، حرفهای و به دور از تنش در محیط کار موجب دستیابی به اهداف سازمانی خواهد شد؛ در نتیجه میتوان گفت، بهرهمندی از هوش هیجانی نقش مؤثری در گرفتن تصمیمات و ایجاد روابط سالم دارد.
بیشتر بخوانید: گام به گام نوشتن رزومه عالی، چطور بهترین رزومه را درست کنیم؟
کلام آخر
از جمله مهارتهای تأثیرگذار در برقراری ارتباط سازنده و حرفهای با دیگران، مهارت هوش هیجانی است. اینکه هوش هیجانی چیست و چه کاربردی در زندگی دارد را میتوان بدین صورت عنوان کرد که هوش هیجانی یا عاطفی موجب ایجاد شرایط و فرصتهایی در زندگی میشود که بتوانید با کمک آنها کیفیت سبک زندگی را ارتقا بخشیده و حتی در محیط کار موفق بوده و به اهداف مورد نظر خود دست پیدا کنید.
