انواع روابط بین فردی چیست؟ + روش های بهبود ارتباط بین فردی
انسان موجودی اجتماعی آفریده شده و خلقت او ذاتاً اجتماعی است. بلوغ، رشد و تکامل فکری و معنوی واقعی انسان در گرو زندگی اجتماعی با هم‌نوعان خود و وابسته به آن است و تنها در سایه ارتباطات و تعامل اجتماعی موثر محقق می‌شود. بنابراین، هر فردی برای رهایی از انزوای تباه‌کننده و ویرانگر و رسیدن به اهداف متعالی و سعادت و کمال غایی به شیوه زیستن در جمع و تعامل با دیگران نیاز مبرم دارد. چطور بتوانم با دیگران ارتباط برقرار کنم؟
تعامل بین فردی و مهارت های ارتباط بین فردی برای حیات انسان‌ها ضرورتی انکارناپذیر هستند و مجموعه مهارت های ارتباط بین فردی از اجزای مهم توسعه فردی به‌شمار می‌آیند. مهارت‌های بین فردی سالم، موثر و هدفمند که به‌طور مثبت و سازنده تاثیرگذار هستند، به پیشرفت افراد در هر موقعیت و شرایطی ( حین مصاحبه استخدامی، در محیط کار و مسیر شغلی و در زندگی شخصی ) کمک می‌کنند.
ارتباط و تعامل یکی از مولفه‌های اصلی زندگی اجتماعی است. انسان هنگامی که ارتباط برقرار می‌کند، دو خواسته اصلی داد : 1) تولید احساسات مثبت و 2) رسیدن به هدف.
ارتباط زمانی موثر است که طرفین رابطه به خواسته‌های خود برسند. شاید روابط بین فردی تنها عاملی است که می‌توان در آن، دو برنده داشت. مهارت ارتباط بین فردی مبحثی است که که سالیان سال بین فلاسفه، روانشناسان، هنرمندان، اندیشمندان و صاحبنظران مطرح و از جنبه‌های گوناگون در در زندگی فردی و اجتماعی قابل بررسی و تامل است. شاید روابط بین فردی در بطن جامعه به‌ظاهر با یکدیگر متفاوت باشند، اما در نهایت مهارت ارتباط بین فردی از قوانین نا‌نوشته و پایه و اساس‌هایی پیروی می‌کنند که درک عمیق آنها نه تنها در روابط میان افراد کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود این روابط و توسعه فردی و اجتماعی می‌شود.
مهارت روابط بین فردی
موضوع این مقاله که از چهار بخش زیر تشکیل شده، درباره مهارت‌های بین فردی است؛ مقوله‌ای که از سالیان دور یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مباحث در زندگی انسان‌ها از جنبه فردی و اجتماعی است :
- مفهوم مهارت‌های بین فردی
- اهمیت مهارت‌های بین فردی
- نمونه مهارت‌های بین فردی
- روش‌های بهبود مهارت‌های ارتباط بین فردی
بخش 1 : مفهوم مهارت های بین فردی
ارتباط بین فردی فرآیند تبادل رودرروی اطلاعات، افکار، ایده‌ها، احساسات و عواطف بین دو یا چند نفر و شامل پیام‌ها و عناصر کلامی و غیرکلامی تعامل شخصی است و مردم از این طریق منظور و هدف خود را انتقال می‌دهند.
مهارت‌های بین فردی رفتارها، خصوصیات و ویژگی‌هایی هستند که افراد از طریق آنها با دیگران تعامل و ارتباط برقرار می‌کنند؛ این مهارت‌ها در ارتباطات و همکاری بسیار مهم و تاثیرگذار هستند. در واقع، مهارت های ارتباط بین فردی توانمندی‌ها و قابلیت‌های برقراری ارتباط و تماس با دیگران و ترکیبی از خصوصیات شخصیتی ذاتی افراد با مهارت‌های اکتسابی آموخته‌شده در اجتماع برای تعامل در موقعیت‌های ( اجتماعی ) خاص هستند.
تعامل و ارتباط بین فردی و مهارت های ارتباط بین فردی، فقط عبارات و کلماتی که استفاده می‌شوند، نیستند، بلکه چگونگی بیان آنها، زبان، لحن گفتگو و صدا، حالت چهره، اشارات و حرکات و زبان بدن را نیز شامل می‌شوند.
مفهوم مهارت های بین فردی مفهومی عام و بسیار گسترده است و البته برای هر محیطی کاربرد و کارکرد متناسب و سازگار با خود را دارد. به‌جرات می‌توان گفت که اغلب مردم در روابط خود با دیگران مهارت‌های بین فردی را کم‌ارزش می‌پندارند، درباره آنها کمتر فکر می‌کنند و بسیار کمتر از آنچه واقعاً باید برای آنها زمان بگذارند، وقت می‌گذارند؛ در حالی که بسیاری از سوءتفاهم‌ها، مشکلات و چالش‌ها با بهبود و تقویت مهارت‌های بین فردی و داشتن مهارت‌های بین فردی قوی، سریع‌تر رفع می‌شوند.
ارتباط موثر شامل ارتباطات شفاهی یا توانایی صحبت‌کردن با دیگران به‌گونه‌ای که برای آنها قابل درک باشد و درک شفاف صحبت‌ها و رفتارهای دیگران و ارتباطات غیرشفاهی یا نوشتاری با توانایی نوشتن عبارات مرتبط است؛ ارتباطات شفاهی که با زبان بدن و نشانه‌های غیرکلامی و ارتباطات غیرشفاهی که با نوشتن کلمات و عبارات مرتبط همراه است، هر دو باید موجز و دقیق و هدفمند باشند تا بتوانند با سرعت و به‌سادگی مفاهیم و پیام‌ها را منتقل کنند.
مهارت‌های بین فردی قوی یک دارایی ارزشمند برای افراد است که به آنها در هدایت صحیح تغییرات، انجام درست وظایف روزانه و رفع چالش ها، معضلات و بن‌بست های دنیای امروزی به‌طور موثر کمک می‌کنند.
در اینجا، اهمیت مهارت‌های بین فردی نمود پیدا می‌کنند؛ موضوع بخش بعد درباره اهمیت مهارت‌های بین فردی است.
آیا تاکنون واقعاً درباره اینکه چرا برخی افراد در ذهن شما بسیار متمایز و برجسته هستند تفکر کرده‌اید؟ چرا ترجیح می‌دهید بیشتر با افرادی که می‌توانید به‌خوبی آنها را درک کنید و با آنها به‌راحتی ارتباط برقرار کنید تعامل داشته باشید؟ پاسخ، واضح است، زیرا از فرآیند تعامل و ارتباط با آنها لذت می‌برید، این گونه افراد از مهارت‌های بین فردی قوی برخوردارند و این فرآیند ارتباط همراه با احترام، ارزش قائل‌شدن، حمایت و همکاری متقابل است.
بخش 2 : اهمیت مهارت های بین فردی
مهارت‌های بین فردی در تمامی جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها و به اقتضا و شرایط وضعیتی که در آن به‌سرمی‌برند به آنها کمک می‌کنند تا به بهترین و مناسب‌ترین نحو و بیشترین اثربخشی مثبت با دیگران ارتباط قوی، سالم و سازنده برقرار کنند و در تمامی مراحل زندگی به موفقیت و پیشرفت برسند. برعکس، فقدان مهارت‌های بین فردی به‌واسطه عدم ایجاد ارتباط قوی و سازنده، مانعی بزرگ و دائمی برای رشد و ترقی محسوب می‌شود.
ارتباط و تعامل از نیازهای اصلی انسان‌ها است و در واقع به کمک آنها تمامی نیازهای فردی و نیازهای اجتماعی افراد برطرف می‌شوند. ایجاد ارتباط به رشد شخصیت و درک و شناخت هویت کمک می‌کند. هفتاد و پنج درصد وقت روزانه مردم صرف ارتباطات می‌شود و هفتاد و پنج درصد موفقیت‌های انسان‌ها نیز به کیفیت ارتباطات و تعامل با دیگران وابسته است.
فقدان ارتباط خوب، کارآمد و موثر با دیگران نه تنها موجب انزوا و عدم موفقیت می‌شود، بلکه مشکلات روحی و روانی، به‌ویژه افسردگی ایجاد می‌کند. در واقع، مهارت‌های بین فردی قوی و توانایی در برقراری ارتباط سازنده و موثر در اجتماع، یکی از نشانه‌های سلامت روانی است که باعث افزایش کیفیت زندگی نیز می‌شود و در نهایت به خودشکوفایی و داشتن احساس رضایت و خوشبختی منجر می‌شود.
اهمیت مهارت‌های بین فردی و برخورداری از مهارت‌های بین فردی قوی بر هیچ کس پوشیده نیست. مردم در هر موقعیتی به ارتباط و تعامل سازنده، سازگار و متناسب با شرایط نیاز دارند. هيچ يك از توانمندي‌هاي بالقوه انسان رشد نمي كند، مگر در بستر روابط بين فردی. بنابراین، مهارت‌های بین فردی خوب، پیش‌نیاز رشد و ترقی انسان‌ها در هر محیطی است.
توجه به اهمیت مهارت‌های بین فردی و ایجاد بستری برای ارتباط موثر با دیگران زمینه‌ساز تحول اصولی، ارتقاء بنیادین در تعالی روحی و معنوی، توسعه فردی و اجتماعی و بهره‌وری پایدار است.
ارتباطات بین فردی اثربخشی ارتباطات افراد را کنترل می‌کنند، البته درک و شناخت کامل و جامع مهارت های ارتباط بین فردی دشوار است و به زمان زیادی نیاز دارد. به هر حال، انسان‌ها در هر شرایطی و هر مکان و زمانی برای رسیدن به تکامل، تعالی و پیشرفت واقعی همواره به مهارت‌های بین فردی قوی احتیاج دارند.
در نهایت، برقراری ارتباط به‌منظور رسیدن به خواسته، مقصود و هدف انجام می‌شود که کسب خواسته و هدف، انگیزه و نیروی محرکه برقراری ارتباط است و تنها با داشتن مهارت‌های بین فردی قوی می‌توانیم به‌گونه‌ای ارتباط برقرار کنیم که به هدف خود برسیم و در عین حال، بازخورد ارتباط و تعامل برای خود و دیگران مفید و موثر باشد؛ این رابطه اثربخش، نوعی رابطه برد-برد است.
به‌طور کلی، اهمیتی ندارد که شما در چه موقعیت و شرایطی قرار دارید؛ مهارت‌های بین فردی در هر وضعیتی و در هر مکان و زمانی که در آن به‌سر می‌برید، بر روند توسعه مهارت‌های فردی تاثیر مثبت می‌گذارند. اهمیت مهارت‌های بین فردی برای اشخاص آنقدر زیاد است که تمامی پیامدها، نتایج و دستاوردهای زندگی آنها وابسته به به‌کاربستن این مهارت‌ها و توانایی برقراری مهارت‌های بین فردی خوب هستند.
به عنوان مثال، مهارت‌های بین فردی خوب در فرآیند مصاحبه استخدامی، فرد متقاضی کار را یاری می‌دهند تا شغل مورد نظر خود را با کمترین تلاش و به بهترین نحو پیدا کند. مهارت‌های بین فردی قوی در محیط کار به کارکنان کمک می‌کنند تا با شناخت و درک کارکنان دیگر و اصلاح و سازگاری رویکرد ارتباطی خود با دیگران به‌طور موثر کار کنند. مهارت‌های بین فردی خوب در زندگی شخصی نیز کمک می‌کنند تا فرد در موقعیت‌های زندگی شخصی خود به‌خوبی ارتباط و تعامل متقابل داشته باشد.
یکی از سیاست‌های بسیار مهم سازمان‌ها در راستای اهداف و ماموریت خود، طراحی و اجرای آموزش‌ها، اقدامات و برنامه‌های مشارکتی برای کارکنان است؛ شرکت های فراوانی در جهان باجدیت این برنامه‌ها را که ظاهراً معمولی و پیش پاافتاده هستند، اما پیشران و محرک رشد و ارتقاء شرکت‌ها هستند و به اثربخشی و کارایی ( بهره‌وری ) سازمان‌ها کمک می‌کنند، دنبال می‌کنند. اجرای موفق برنامه‌های مشارکتی سازنده نیازمند داشتن مهارت‌های بین فردی قوی است و مهارت‌های بین فردی خوب یکی از نشانه‌ها و شاخص‌های سازمان‌های چابک است.
امروزه، فعالیت و کار در جهان پرچالش و پیچیده با انبوهی از مشکلات و معضلات که در هر کشور، شهر، منطقه و محیطی متفاوت است، نیازمند داشتن مهارت‌های بین فردی قوی است. بدیهی است شرکت‌ها علاوه بر نیاز مبرم به کارکنان باتجربه و ماهر فنی که بتوانند واجدشرایط موقعیت‌های شغلی باشند، به افرادی با ارتباطات و مهارت‌های بین فردی خوب نیز احتیاج دارند؛ کارفرمایان همیشه به‌دنبال استخدام چنین افرادی هستند.
اهمیت مهارت‌های بین فردی و توسعه آنها را به عنوان یک عامل تعیین‌کننده و محوری برای پیشرفت و تکامل همه‌جانبه شخصیت فردی و اجتماعی خود در تمامی مراحل زندگی همیشه مدنظر داشته باشید و به دیگران هم گوشزد کنید و همواره در گسترش مهارت‌های ارتباط بین فردی کوشا باشید.
موضوع بخش بعدی درباره مهم‌ترین نمونه مهارت‌های بین فردی است که از فهرست مهارت‌های بین فردی به‌عنوان مهارت‌های ارتباط بین فردی اصلی که بیشترین تاثیرگذاری را در زندگی فردی و اجتماعی دارند، انتخاب شده‌اند.
مهارت‌های دیگری نیز در فهرست مهارت‌های بین فردی وجود دارند که جزء مهارت‌های ارتباط بین فردی اصلی نیستند؛ این مهارت‌ها در بخش نمونه مهارت‌های بین فردی بررسی نشده‌اند و تنها در این بخش به آنها اشاره شده است.
فرصت یادگیری و تمرین مهارت‌های ارتباط بین فردی را در هر محیط و شرایطی برای خود و دیگران مهیا کنید و زمینه را برای به‌کاربستن این مهارت‌ها فراهم کنید. به‌طور کلی، با به‌کاربستن و توسعه مهارت‌های بین فردی خوب، تاثیرگذاری و نفوذ بر دیگران و محبوبیت شما افزایش می‌یابد.
بخش 3 : نمونه مهارت‌های بین فردی
فهرست مهارت‌های بین فردی، فهرستی طولانی است؛ تمامی این مهارت‌ها به فرد کمک می‌کنند تا به بهترین نحو با اطرافیان خود تعامل داشته باشد. میزان برخورداری از مهارت‌ها در محیط‌ها و شرایط مختلف بر حسب مقتضیات، متفاوت است و هر محیطی نیز مستلزم داشتن مجموعه‌ای از مهارت‌ها با میزان برخورداری گوناگون و متناسب با آن محیط است.
تعامل و برقراری ارتباط موثر با دیگران و همدلی و یکدلی ضروری‌ترین اجزاء تشکیل‌دهنده مهارت‌های بین فردی هستند. مهارت‌های بین فردی مهم دیگری نیز وجود دارند؛ انسان‌ها به تمامی این مهارت‌ها نیاز دارند تا در زندگی فردی و اجتماعی خود به موفقیت و پیشرفت برسند. برعکس، فقدان مهارت‌های بین فردی به‌واسطه عدم ایجاد ارتباط قوی و سازنده، مانعی بزرگ و دائمی برای رشد و ترقی محسوب می‌شود.
در اینجا دو نوع مهارت سخت و مهارت نرم را معرفی می‌کنیم. مهارت‌های سخت، مهارت‌های فنی یا مهارت‌هایی هستند که فرد ذاتاً باید برای انجام کاری که به آن گمارده شده است یا از او انتظار انجام آن می‌رود، داشته باشد، اما مهارت‌های نرم همان مهارت‌های ارتباط بین فردی هستند که فرد باید برای برقراری تعامل و ارتباط موثر و هدفمند از آنها برخوردار باشد.
افراد اغلب در محیط کار و در شرایطی که در یک مسئولیت مشخص منصوب می‌شوند، با توجه به اینکه باید واجدشرایط آن مسئولیت یا منصب باشند به مهارت‌های فنی یا سخت احتیاج دارند؛ در حالی که معمولاً برای ارتباط و تعامل با دیگران در هر محیطی به مهارت‌های ارتباط بین فردی ( مهارت‌های نرم ) نیز نیاز دارند.
در ادامه، فهرست مهارت‌های ارتباط بین فردی اصلی را در قالب نمونه مهارت‌های بین فردی بررسی می‌کنیم :
- گوش‌دادن فعال
گوش‌دادن فعال به معنی خوب‌شنیدن با هدف جمع‌آوری اطلاعات و تعامل و برقراری ارتباط فعال با صحبت‌کننده است. در گوش‌دادن فعال از هر نوع رفتار منحرف‌کننده‌ای که تمرکز را از بین ببرد و حواس را پرت کند خودداری می‌شود که در عین حال، شنونده هر نوع ابهام یا سوالی در ضمن گفتگوی صحبت‌کننده داشته باشد یادداشت‌برداری می‌کند تا در زمان مقتضی در جستجوی پاسخ آنها باشد.
- قابلیت اعتماد و اطمینان
قابلیت اطمینان و اعتماد از مهارت‌های بین فردی قوی و یکی از مهارت‌های ارتباطی اساسی و ضروری است که فرد باید در هر محیطی برای برقراری ارتباط و تعامل مثبت و سازنده با دیگران برقرار و به آنها القاء کند. مسلم است که بدون ایجاد اعتماد واقعی در دیگران، اصل و اساس رابطه و تعامل ناپایدار و متزلزل خواهد بود.
انسان‌ها باید در هر محیطی نسبت به اعمال و رفتارهای خود مسئولیت‌پذیر باشند و فرهنگ مسئولیت‌پذیری را در ضمیر خود نهادینه کنند. ایجاد اطمینان و اعتماد لازمه مسئولیت‌پذیری و انجام کارها و وظایف است و ایجاد حس اطمینان و مسئولیت‌پذیری نیز از ارکان یک رابطه سالم و موفق و یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباط بین فردی محسوب می‌شود.
اشخاص در هر شرایطی باید احساس اطمینان و اعتماد کامل نسبت به خود را در دیگران ایجاد کنند؛ احساس اطمینان و اعتماد به روش‌های مختلف می‌تواند به دیگران منتقل شود، از دقیق و وقت‌شناس بودن تا به‌قول خود وفاکردن. بدین ترتیب، افراد احساس می‌کنند قابل اطمینان و اعتماد هستند و دیگران به‌شدت برای آنها ارزش قائل هستند. - همدلی یا یکدلی
همدلی و یکدلی عامل محوری در تسریع انجام کارها و مسئولیت‌ها و هم‌افزایی است. احساس همدلی برگرفته از حس همزادپنداری و انسان‌دوستانه است و به‌طور مستقیم به شناخت و کنترل عواطف و هیجان‌های خود و دیگران که هوش هیجانی نامیده می‌شود، ارتباط دارد. هوش هیجانی که با عنوان هوش عاطفی یا هوش احساسی نیز شناخته می‌شود، مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌ها و خصوصیات فردی و بین فردی و قابلیت تشخیص، درک، کنترل و مدیریت احساسات، عواطف و هیجان‌های خود و دیگران است.
هوش هیجانی بنیاد و شالوده واقعی مهارت‌های بین فردی و درک و بینش آسیب‌پذیری ارتباط در ضمیر خود و تمرین آن و مشاهده و درک آسیب‌پذیری ارتباط در دیگران همراه با حس همدردی و هم‌نوع‌پنداری است.
هوش هیجانی تعیین می‌کند انسان‌ها با چه کیفیت و چه اندازه خوب می‌توانند احساسات و نیازهای دیگران را درک کنند و تشخیص دهند. همدلی ابراز احساسات، عواطف، شور و هیجان، حس انسان‌دوستانه و ترحم‌آمیزی است که در صورت کنترل صحیح و مناسب و تمایز قائل‌شدن در پیامدهای مثبت و منفی آن در هر محیطی باعث تعالی عملکرد می‌شود، انگیزش را تقویت می‌کند و در افزایش اثربخشی و کارایی تاثیر بسیار مهمی دارد.
همدلی تنها با شناخت و درک متقابل و همه‌جانبه احساسات و عواطف از طریق استفاده از ارتباطات شفاهی و ارتباطات غیرشفاهی و اینکه بتوان از دیدگاه دیگران نیز وضعیت و جایگاه خود را بررسی و مداحقه کرد، ایجاد می‌شود. - رهبری
رهبری به معنی تصمیم‌گیری موثر و صحیح و یکی از مهارت‌های بین فردی قوی و بسیار تاثیرگذار در زندگی اجتماعی انسان‌ها است. رهبری از ارکان مدیریت تلقی می‌شود. مدیران و رهبران موثر از مهارت‌های ارتباطی بسیاری برخوردار هستند و مجموعه مهارت‌های ارتباط بین فردی مختلف و متنوعی مانند تصمیم‌گیری، بردباری، صداقت، تواضع، همدلی، احترام، تشریک مساعی، اعتمادبه‌نفس و مثبت‌اندیشی را با یکدیگر ترکیب می‌کنند که در قدرت تصمیم‌گیری درست، سریع و موثر نقش تعیین‌کننده و بنیادین دارند.
هر فردی در هر نقشی، متناسب با شرایط و وضعیت خود و در هر محیطی می‌تواند با تمرین مجموعه مهارت‌های یک مدیر بااستعداد، توانا ولایق خصوصیات و ویژگی‌های رهبری را در رفتار و باطن خود ارتقاء دهد و ارزش‌های متعالی و والای انسانی را در زندگی فردی و اجتماعی خود متبلور کند. - کار تیمی
کار تیمی، شیوه مشخصی از کار کردن است که به‌واسطه هم‌افزایی افراد تشکیل‌دهنده تیم، از مجموع استعدادها، توانمندی‌ها و مهارت‌های اعضاء تیم بیشترین بهره را می‌برد. توانایی کار با دیگران در قالب یک تیم در هر محیط کاری بسیار ارزشمند است. کار تیمی بسیاری از مهارت‌های ارتباط بین فردی دیگر مانند توانایی برقراری ارتباط موثر، گوش‌دادن فعال، انعطاف‌پذیری و مسئولیت‌پذیری را شامل می‌شود.
کار تیمی ازجمله مهارت‌های بین فردی قوی در محیط کار است. کار تیمی موفق یکی از شاخص‌های اصلی و قطعی در ارتقا شغلی است و افرادی که در کار تیمی موفق هستند و نقش خود را در تیم به‌عنوان یک عضو مهم و تاثیرگذار به‌خوبی ایفا می‌کنند، در مسیر شغلی و موقعیت شغلی خود به‌سرعت ارتقاء می‌یابند. - مسئولیت پذیری
مسئولیت‌پذیری تعهدی درونی برای انجام کامل و بی‌عیب و نقص تمامی فعالیت‌هایی است که به فرد سپرده شده است. مسئولیت‌پذیری یکی از ویژگی‌های مهم شخصیتی است که در موفقیت اشخاص نقش عمده و تاثیر بسیار زیادی در نوع نگرش دیگران نسبت به شخصیت و عملکرد فرد دارد. مسئولیت‌پذیری علاوه بر ایجاد حس رضایت‌مندی، با ایجاد حس تعهد و وابستگی باعث افزایش انرژی فرد می‌شود و در مجموع، بر عملکرد فرد تاثیر مثبت می‌گذارد
در صورتی که در هر محیطی به‌عنوان فردی مسئولیت پذیر شناخته شوید، دیگران بیشتر به شما اعتماد خواهند کرد و این جلب اعتماد سبب کسب موفقیت‌های بسیار زیادی در تمامی زمینه‌های شخصی و اجتماعی می‌شود. - انگیزش
انگیزش به مجموعه عواملی گفته می‌شود که انسان‌ها را وا می‌دارد تا به روشی خاص رفتار و عمل کنند و به درک علل رفتارهای ویژه انسان‌ها می‌انجامد که پیامد آن، به اهداف مورد نظر می‌رسند. انگیزش، فرآیندهایی مانند نیازها، تمایلات، مشوق‌ها و رویدادهای خارجی است که رفتارها و عملکرد افراد را در جهت یک هدف تعیین‌شده هدایت می‌کنند و شکل می‌دهند؛ این فرآیندها که منشاء خارجی دارند در ضمیر افراد با جهت‌دادن به افکار ایجاد می‌شوند.
عملکرد افراد تابع توانایی‌ها و انگیزش و. تمایل به انجام کار در گروی توانایی و انگیزش افراد است. در واقع، انگیزش ازجمله مهارت‌های ارتباط بین فردی است که دلیل رفتار و عملکرد افراد تلقی می‌شود. انگیزش جزء مهارت‌های بین فردی قوی است که در صورتی که به‌طور صحیح، منطقی هدایت شود در تمامی مراحل زندگی پیشران و محرک پیشرفت انسان‌ها است، برای آنها نتایج و دستاوردهای سازنده و مثبت درپی دارد و آنها را به فردی نمونه و الگو برای دیگران تبدیل می‌کند.
با چند نکته ساده و مختصر نمی‌توان انگیزش را در ضمیر خود نهادینه کرد یا آن را مدیریت کرد، در واقع تنها زمانی می توانید آن را در وجود خود مدیریت کنید که شخصیت و نقاط قوت و نقاط ضعف خود را به‌طور کامل و به‌خوبی بشناسید، به‌طور جامع آموزش دیده باشید و بدانید که نسبت به خود باید چگونه انگیزش را مدیریت کرد.
- انعطاف پذیری
انعطاف پذیری یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباط بین فردی است، نقشی حیاتی در سلامت روانی افراد و تاثیر بسیار زیادی در ترمیم و بهبود کیفیت زندگی دارد. انعطاف پذیری یک فرآیند پویا و به معنی برخورداری از ظرفیت و قابلیت سازگاری و انطباق ( مثبت ) با محیط و شرایط آن و مقابله با موقعیت‌ها و شرایط دشوار و فشارهای ناخواسته یا ناگوار است.
انعطاف پذیری ساختاری چندبعدی دارد که در شکل‌گیری آن، عوامل متعدد درونی ( ذاتی انسان ) و برونی ( محیط خارجی )، هر دو نقش‌های محوری دارند.
انعطاف پذیری، چالش‌ها و مشکلات را کم نمی‌کند، بلکه به افراد ظرفیت و قدرت سازگاری و همگام‌شدن موفقیت‌آمیز با جریان زندگی و موقعیت‌های غیر منتظره می‌دهد، به فرد کمک می‌کند تا از رویدادهای ناگوار زندگی پیروزمندانه بگذرد و در هر شرایط و وضعیتی، استعدادهای خود را شکوفا کند، شایستگی‌های خود را ارتقاء بخشد و متمایز شود.
زندگی همیشه مطابق با امیال و انتظارات ما پیش نمی‌رود، اما با وجود تمامی ناسازگاری‌ها و ناملایمات، سازگاری با محیط ارتباطی نشانه وجود انعطاف‌پذیری است.
- صبر و بردباری
بردباری در وهله اول، ماهیتی درونی و باطنی دارد. ابتدا، شخص زمینه این مهارت را در خود ایجاد و تقویت می‌کند، سپس، نتیجه آن در ارتباط با دیگران و رفتار و عملکرد ظاهر می‌شود و ماهیت بین فردی پیدا می‌کند که به‌خوبی قابلیت خنثی‌سازی اشتباهات، رفتارهای ناخوشایندو ناکامی‌ها را دارد. صبر، بردباری و گذشتن از اشتباهات دیگران به افراد، فرصت دوباره برای اصلاح رفتار و عملکرد از طریق گذشت، عفو و مهربانی می‌دهد که هر جامعه‌ای در ارتباطات خود، نیازمند این مهارت ارتباطی قوی است. صبر، آرامش، سرزندگی، نشاط و رضایت قلبی را در جامعه ایجاد می‌کند.
فرد شکیبا وظایف و نقش‌های خود را به نحو موثرتری می‌تواند ایفا کند؛ با صبر، آستانه تحمل و تاب‌آوری افزایش می‌یابد، تنش‌های روحی و روانی کاهش می‌یابند و اتفاقات خوشایند آغاز و ادامه می‌یابند. صبر و بردباری ازجمله مهارت‌های بین فردی خوب است که باید در بین افراد تقویت شود؛ این مهارت یک رفتار کاملاً حرفه‌ای است که به‌سادگی محقق نمی‌شود و نیاز به تمرین و ممارست بسیار دارد.
صبر و حوصله در انجام کارها پیش‌نیاز موفقیت و کامیابی است. هر فردی باید بیاموزد که در صورتی که هر کاری را با صبر و حوصله در مدت زمان کافی انجام دهد و این رفتار را در هر وضعیت و شرایطی رعایت کند، درصد موفقیت بیشتر است و همچنین، نتیجه عملکرد نیز کیفیت بالاتری خواهد داشت. به‌علاوه، صبر و شکیبایی سبب جلوگیری از انجام چندباره کارها خواهد بود.
مهارت‌های بسیاری در فهرست مهارت‌های بین فردی وجود دارند. نمونه مهارت‌های بین فردی ذکرشده فوق، مهارت‌های ارتباط بین فردی اصلی هستند. مهارت‌های ارتباط بین فردی دیگری نیز وجود دارند که به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم :
- پشتکار
- جرات و شجاعت
- احترام متقابل
- اقناع
- مدیریت و رفع تعارض
- مذاکره
- خودآگاهی
- درایت و تدبیر
- همدردی و عطوفت
- خضوع و فروتنی
- قدرت کنترل و اداره فرآیند ارتباط
بخش 4 : روش‌های بهبود مهارت های ارتباط بین فردی
در حالی که تمرین مهارت‌های ارتباط بین فردی در ضمن تعامل مستمر با دیگران ساده بنظر می‌رسد، طراحی برنامه‌ای دقیق، همه‌جانبه و آگاهانه به بهبود مهارت‌های ارتباط بین فردی کمک می‌کند. با دانش، تجربه و تمرین درست از طریق روش‌های زیر می‌توانید به بهبود مهارت‌های ارتباط بین فردی کمک کنید :
1. شبکه ارتباطی خود را ایجاد کنید و گسترش دهید
شبکه ارتباطی شما با دیگران یکی از بهترین دارایی‌ها برای ایجاد روابطی سالم، کارآمد و موثر است؛ رشد و پرورش مداوم این شبکه، رویکردی هوشمندانه و سریع برای ارتقاء و بهبود مهارت‌های ارتباط بین فردی در هر محیط و شرایطی است. گسترش شبکه ارتباطی با دیگران به توسعه و بهبود مهارت‌های ارتباطی شما کمک می‌کند. بنابراین، از هر امکانات و فرصتی برای توسعه شبکه ارتباطی خود با دیگران استفاده و برای رشد آن به‌درستی و به‌طور جدی برنامه‌ریزی کنید.
2. به‌دنبال روش‌هایی برای افزایش اعتماد و اطمینان باشید
اعتماد در میان مهارت‌های ارتباط بین فردی، دارایی بسیار ارزشمندی است. با برقراری تعادل بین اعتماد و خضوع یا فروتنی به‌جای حس اضطراب، شرم و تشویش، حس افتخار و غرور غالب می‌شود. اطمینان در هر شرایطی، زمینه را برای همکاری و بیان ایده‌ها و نظرات تسهیل می‌کند و با تقویت احساس اعتماد متقابل، مهارت‌های بین فردی دیگر نیز تقویت می‌شوند و در مذاکرات، مدیریت و رفع تعارض نیز ماهر می‌شوید.
بهترین راه برای جلب اعتماد دیگران، درک دقیق صحبت‌ها و انتظارات دیگران از طریق گوش‌دادن فعال است، بدین ترتیب، با شناخت کامل انتظارات دیگران و صحبت، رفتار و عملکرد مطابق با خواسته‌های آنها، حس اطمینان را در آنها واقعاً ایجاد می‌کنید. افزایش اعتماد در دیگران روشی ایده‌آل و اثربخش به‌منظور بهبود مهارت‌های ارتباطی محسوب می‌شود. برای افزایش اعتماد و اطمینان، نقاط قوت خود را یادداشت کنید و همواره آنها را به‌دقت بررسی کنید تا یادآوری و بکار برده شوند.
3. درباره شیوه ارتباط و رفتار خود و نحوه بازخورد آن از دیگران کمک بگیرید
یکی از روش‌های بسیار تاثیرگذار در بهبود مهارت‌های ارتباط بین فردی، درخواست از دیگران برای اعلام نظرات و دیدگاه‌های آنها درباره رفتار شما است. با این روش به‌دقت و به‌خوبی می‌توانید نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنید و برنامه و طرح مقتضی و مناسب برای بهبود مهارت‌های ارتباطی طراحی کنید. درخواست از دیگران ( که با آنها ارتباط برقرار می‌کنید ) به‌منظور نقد خودتان، بهترین روش برای گرفتن بازخورد رفتار شما است. افراد خانواده، بستگان و نزدیکان، مدیران و هر فردی که با او تعامل دارید می‌توانند در دریافت بازخورد اعمال و رفتار و پیامدهایی که این اعمال داشته‌اند، به شما یاری کنند و در این مسیر، کاملاً جدی باشید و اصلاً بیم و تردید نداشته باشید.
از دوستان یا همکاران معتمد، انتقاد سازنده بخواهید. بدست آوردن دیدگاه شخص ثالث در مورد سطح مهارت و روش‌های خاصی که می توانید پیشرفت کنید، مفید است. از دوستان یا همکاران معتمد بخواهید انتقادات سازنده ای در مورد مهارت‌های بین فردی شما ارائه دهند. تفاوتی ندارد که تماس و تعامل شما با دیگران در چه موقعیتی و چقدر طولانی باشد؛ آنچه اهمیت دارد، دریافت بازخورد رفتار شما و نقطه نظرات دیگران درباره نحوه رفتار و تعامل شما، اهمیت مهارت‌های بین فردی و بهبود این مهارت‌ها است.
4. حضور در برنامه‌ها، دوره‌ها یا فعالیت‌های تقویت‌کننده مهارت‌های ارتباط بین فردی
هر نوع برنامه‌ای که به تقویت مهارت های ارتباط بین فردی کمک کند، موقعیتی مغتنم و مناسب برای تمرین این مهارت‌ها است. برنامه‌ها و دوره‌های حضوری یا آنلاین، کارگاه‌های آموزشی و محتوای خودآموز در هر قالبی که رایگان یا غیررایگان باشند نیز در بهبود مهارت‌های ارتباطی نقشی غیرقابل انکار دارند.
5. جستجوی فرصت برای برقراری روابط
زمان بیشتری را صرف تعامل و برقراری ارتباط با دیگران کنید. در هر موقعیت و شرایطی همیشه راهی برای ایجاد روابط بین فردی وجود دارد؛ این موقعیت می‌تواند از طریق شبکه‌سازی، ملحق‌شدن به گروه‌ها یا انجمن‌ها یا هر روشی که به برقراری رابطه منجر شود، باشد. از هر موقعیت و فرصتی برای ایجاد ارتباط با دیگران و تبادل دیدگاه‌ها، عقاید، علایق و نظرات استفاده کنید. به‌اشتراک گذاشتن تفکرات، طرز فکر، ایده‌ها، باورها و نقطه‌نظرات به هم‌افزایی و هماهنگی بیشتر و موفقیت منجر می‌شود.
6. مرور روابط و تعاملات به‌منظور اصلاح و بهبود آنها
برای ارتباطات و تعاملات خود وقت کافی بگذارید و در مورد آنها متفکر باشید. روابط خود را به‌دقت بررسی و مرور کنید و روش‌هایی را درنظر بگیرید که بتوانید تعامل موثرتری داشته باشید. درباره روش‌های بهبود روابط خود تحقیق و پژوهش کنید تا بتوانید به بهترین نحو با دیگران تعامل داشته باشید. تعاملات و مهارت‌های بین فردی خوب و مثبت بین دیگران را نیز مشاهده کنید؛ از این مهارت‌ها می‌توانید نکات مثبت زیادی یاد بگیرید. مهارت‌های بین فردی قوی که در دایره ارتباطات خود مشاهده می‌کنید را کشف کنید، یادگیری این مهارت‌ها بسیار مفید است و این مهارت‌ها را در روابط خود بکار ببرید.
7. آموزش و مشاوره
همواره به‌دنبال راهنمایی، آموزش و مشاوره باشید. به‌دنبال تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف، موانع و چالش‌ها در مهارت های ارتباط بین فردی و تعامل با دیگران از طریق آموزش و مشاوره باشید. یادگیری مداوم و مشورت با افراد ذیصلاح که به آنها اعتماد کامل و کافی دارید روشی بسیار موثر برای اصلاح و بهبود مهارت های ارتباط بین فردی است. از شخصی که به او اعتماد دارید یا او را تحسین می‌کنید و احترام می‌گذارید در مورد بهبود مهارت های ارتباط بین فردی مشورت کنید که در یادگیری مهارت‌های بین فردی خوب و توسعه آنها بسیار تاثیرگذار است.
نتیجه گیری
بشر موجودی اجتماعی است و يكي از رسالت‌هاي خطیر انسان، ايجاد، گسترش و تداوم و عمق بخشيدن به روابط بين فردی است. روابط بين فردي اساسی‌ترین و مهم‌ترين مولفه زندگي بشر از بدو تولد تا هنگام مرگ هستند.
هيچ يك از توانمندي‌هاي بالقوه انسان توسعه نمی‌یابد مگر در بستر روابط بين فردي. حیات بشر وابسته به روابط بين فردي و تعامل موثر در بطن اجتماع است و تا زماني كه انسان زنده است، این روابط ادامه دارد. تداوم حيات و زندگی فردی و اجتماعی بشر نیز منوط به افزايش كيفيت روابط بين فردي و مهارت ارتباط بین فردی است.
بنابراین، با گسترش و تقویت مهارت های ارتباط بین فردی در رفتار، باطن، ضمیر و عملکرد خود، بررسی نقاط قوت و ضعف و برنامه‌ریزی، بازبینی، اصلاح و بهبود این مهارت‌ها ( با لحاظ تمامی جزئیات و جنبه‌های ضروری ) در زندگی فردی و اجتماعی خود ارزش‌آفرینی کنید.
پاسخ‌ها